10.7.13

ο Freud για την ομοφυλοφιλία



    

    Στη λαϊκή αντίληψη για τη σεξουαλικότητα ανταποκρίνεται με τον ωραιότερο τρόπο ο ποιητικός μύθος για τον χωρισμό του ανθρώπου σε δύο μισά - άντρας και γυναίκα -, που στον έρωτα πασχίζουν να γίνουν πάλι ένα. Γι αυτό ακούει κανείς με μεγάλη κατάληψη ότι υπάρχουν άντρες, για τους οποίους όχι η γυναίκα αλλά ο άντρας, και γυναίκες, για τις οποίες όχι ο άντρας, αλλά η γυναίκα αποτελούν το σεξουαλικό αντικείμενο. Τέτοια άτομα αποκαλούνται εναντιόφυλοι ή, καλύτερα, ομοφυλόφιλοι, και το σχετικό γεγονός ομοφυλοφιλία. Ο αριθμός αυτών των ανθρώπων είναι πολύ μεγάλος, αν και ο ακριβής υπολογισμός του είναι δύσκολος.


Η συμπεριφορά των ομοφυλοφίλων
Τα άτομα αυτά συμπεριφέρονται προς διάφορες κατευθύνσεις εντελώς διαφορετικά:
(α) είναι απόλυτα ομοφυλόφιλοι, δηλαδή το σεξουαλικό τους αντικείμενο μπορεί να είναι μόνο του ίδιου φύλου, ενώ το άλλο φύλο δεν αποτελεί ποτέ αντικείμενο του σεξουαλικού τους πόθου, τους αφήνει αδιάφορους ή τους προκαλεί ακόμη και σεξουαλική αποστροφή. Οι άντρες είναι τότε λόγω της αποστροφής ανίκανοι να εκτελέσουν την κανονική σεξουαλική πράξη, ή κατά την εκτέλεση της δεν νιώθουν καμμιά απόλαυση.

(β) είναι αμφίφυλοι (ψυχοσεξουαλικά ερμαφρόδιτοι), το σεξουαλικό τους αντικείμενο μπορεί δηλαδή να ανήκει τόσο στο δικό τους όσο και στο άλλο φύλο. Η ομοφυλοφιλία τους δεν έχει τότε αποκλειστικό χαρακτήρα.

(γ) είναι ευκαιριακά ομοφυλόφιλοι, δηλαδή υπό ορισμένες συνθήκες, ανάμεσα στις οποίες το απρόσιτο του κανονικού σεξουαλικού αντικειμένου και η μίμιση κατέχουν την πρώτη θέση, μπορούν να δεχθούν ως σεξουαλικό αντικείμενο ένα άτομο του δικού τους φύλου και στη σεξουαλική πράξη με αυτό αισθανθούν ικανοποίηση.

Οι ομοφυλόφιλοι παρουσιάζουν επιπλέον μια ποικιλία συμπεριφορών στην κρίση τους για την ιδιαιτερότητα της σεξουαλικής τους ορμής. Οι μεν δέχονται την ομοφυλοφιλία ως αυτονόητη, όπως την κατεύθυνση της δικής του λίμπιντο και υπερασπίζονται με δριμύτητα τη ισοτιμία της τάσης τους με την κανονική. Άλλοι όμως εξεγείρονται κατά του γεγονότος της ομοφυλοφιλίας και την αισθάνονται σαν νοσηρό καταναγκασμό.

Άλλες παραλλαγές αφορούν τις χρονικές συνθήκες. Η ιδιαιτερότητα της ομοφυλοφιλίας χρονολογείται στο άτομο ή από ανέκαθεν, όσο φτάνει η μνήμη στο παρελθόν, ή του έχει γίνει για πρώτη φορά αισθητή σε ορισμένο χρόνο πριν ή μετά την εφηβεία. Το χαρακτηριστικό άλλοτε διατηρείται σε ολόκληρη τη ζωή και άλλοτε αποτελεί απλώς ένα επεισόδιο στην πορεία του προς την κανονική εξέλιξη. Μπορεί μάλιστα να εκδηλωθεί μόνο αργά στη ζωή, μετά από μια μακρά περίοδο κανονικής σεξουαλικής δραστηριότητας. Έχουν παρατηρηθεί επίσης περιπτώσεις περιοδικών ταλαντεύσεων ανάμεσα στο κανονικό και το ομόφυλο σεξουαλικό αντικείμενο. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι οι περιπτώσεις, στις οποίες η λίμπιντο στρέφεται προς την ομοφυλοφιλία ύστερα από μια οδυνηρή εμπειρία με το κανονικό σεξουαλικό αντικείμενο.

Αυτές οι διάφορες σειρές παραλλαγών υφίστανται συνήθως παράλληλα και ανεξάρτητα μεταξύ τους. Για την πιο ακραία μορφή μπορούμε κατά κανόνα να υποθέτουμε ότι η ομοφυλοφιλία υπήρξε από την πολύ πρώιμη ηλικία και ότι το άτομο είναι συμφιλιωμένο με την ιδιαιτερότητα του. 

Πολλοί συγγραφείς θα αρνούνταν να συλλάβουν τις περιπτώσεις, που απαριθμήσαμε εδώ, ως ενιαίο όλον και προτιμούν να τονίζουν τις διαφορές και όχι τα κοινά σημεία αυτών των ομάδων, πράγμα που συναρτάται με την αγαπητή σε αυτούς αποτίμηση της ομοφυλοφιλίας. Όσο δικαιολογημένοι και αν είναι οι διαχωρισμοί, δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε ότι όλες οι ενδιάμεσες βαθμίδες μπορούν να ανευρεθούν εύκολα, ώστε ο σχηματισμός των σειρών να επιβάλλεται σχεδόν από μόνος του. 

Θεώρηση της ομοφυλοφιλίας
Η πρώτη αποτίμηση της ομοφυλοφιλίας συνίστατο στην αντίληψη ότι είναι έμφυτη ένδειξη νευρικού εκφυλισμού, και εναρμονιζόνταν με το γεγονός ότι οι γιατροί παρατηρητές τη συνάντησαν αρχικά σε νευρασθενείς ή σε άτομα που έδιναν αυτή την εντύπωση. Σε αυτόν τον χαρακτηρισμό περιέχονται δύο στοιχεία, τα οποία πρέπει να εξεταστούν το καθένα ξεχωριστά: ο έμφυτος χαρακτήρας και ο εκφυλισμός.
Εκφυλισμός
Για τον εκφυλισμό υπάρχουν αντιρρήσεις, οι οποίες εγείρονται γενικά κατά της αδιάκριτης χρήσης αυτής της λέξης. Έχει γίνει όντως συνήθεια να κατατάσσεται στον εκφυλισμό κάθε είδος νοσηρής εκδήλωσης,που δεν ακριβώς τραυματική ή μολυσματική προέλευση. Σύμφωνα με την ίδια τη διαίρεση των εκφυλισμένων από τον Magnan η έννοια του εκφυλισμού μπορεί να βρίσκει την εφαρμογή της ακόμη και στην πιο έξοχη γενική διαμόρφωση των νευρικού λειτουργιών. Υπό αυτές τις συνθήκες αναρωτιέται κανείς ποιό όφελος και ποιό νέο περιεχόμενο μπορεί ακόμη να διαθέτει η διάγνωση "εκφυλισμός". Φαίνεται πιο σκόπιμο να μην μιλούμε για εκφυλισμό:
(1)   Όπου δεν συμπίπτουν πολλές αποκλίσεις από τον κανόνα
(2)   Όπου η ικανότητα και η απόδοση για ζωή γενικά δεν είναι σοβαρά μειωμένη.

Ότι οι ομοφυλόφιλοι δεν είναι εκφυλισμένοι υπό αυτήν την δικαιολογημένη έννοια, προκύπτει από πολλά δεδομένα:
(1)   συναντούμε την ομοφυλοφιλία σε άτομα που δεν παρουσιάζουν άλλες σοβαρές αποκλίσεις από τον κανόνα
(2)   το ίδιο σε άτομα, που η αποδοτικότητα τους δεν είναι διαταραγμένη και μάλιστα διακρίνονται για την ιδιαίτερα υψηλή πνευματική τους ανάπτυξη και την ηθική τους καλλιέργεια.
(3)    Αν δεν σταθούμε σε όσους ασθενείς γνωρίζουμε από την ιατρική εμπειρία και επεκταθούμε σε έναν ευρύτερο ορίζοντα, συναντούμε σε δύο κατευθύνσεις γεγονότα, τα οποία μας απαγορεύουν να θεωρήσουμε την ομοφυλοφιλία ένδειξη εκφυλισμού.
(α) Πρέπει να αποδοθεί σημασία στο γεγονός ότι η ομοφυλοφιλία ήταν συχνό φαινόμενο, σχεδόν ένας θεσμός με σημαντικές λειτουργίες στους αρχαίους λαούς κατά την ακμή του πολιτισμού τους,
(β) τη συναντούμε σε μεγάλο βαθμό διαδεδομένη σε πολλούς αγρούς και πρωτόγονους λαούς, ενώ την έννοια του εκφυλισμού συνηθίζουμε να την περιορίζουμε στην υψηλή βαθμίδα του πολιτισμού (I. Bloch). Ακόμη και στους πολιτισμένους λαούς της Ευρώπης το κλίμα και η φυλή ασκούν στη διάδοση και στην αποτίμηση της ομοφυλοφιλίας την ισχυρότερη επίδραση.

Ο έμφυτος χαρακτήρας
Η άποψη για τον έμφυτο χαρακτήρα της ομοφυλοφιλίας έχει υποστηριχθεί, όπως είναι ευνόητο, μόνο για την πρώτη, την πιο ακραία κατηγορία ομοφυλοφίλων, και μάλιστα βάσει των διαβεβαιώσεων αυτών των ατόμων, ότι σε καμμιά περίοδο της ζωής τους δεν εκδηλώθηκε σε αυτούς άλλη κατεύθυνση της σεξουαλικής ορμής τους. Ήδη η ύπαρξη των δύο άλλων κατηγοριών, ιδιαίτερα της τρίτης (των "ευκαιριακά" ομοφυλόφιλων), είναι δύσκολο να συμβιβασθεί με την αντίληψη για τον έμφυτο χαρακτήρα. Γι αυτό οι υποστηρικτές αυτής της άποψης τείνουν να ξεχωρίσουν την ομάδα των απόλυτα ομοφυλόφιλων από όλες τις άλλες, με αποτέλεσμα της παραίτηση από μια γενικής ισχύος αντίληψη για την ομοφυλοφιλία. Η ομοφυλοφιλία θα ήταν έτσι σε μια σειρα περιπτώσεων έμφυτο χαρακτηριστικό, σε άλλες θα μπορούσε να είχε διαμορφωθεί με διαφορετικό τρόπο.

Την αντίθεση σε αυτή την άποψη αποτελεί η άλλη σύμφωνα με την οποία η ομοφυλοφιλία είναι επίκτητο χαρακτηριστικό της σεξουαλικής ορμής. Στηρίζεται στο γεγονός ότι:
(1)   σε πολλούς (ακόμη και σε απόλυτα ομοφυλόφιλους διαπιστώνεται νωρίς στη ζωή η επίδραση μιας σεξουαλικής εντύπωσης, επακόλουθο της οποίας είναι η ομοφυλόφιλη στάση.
(2)   Σε πολλούς μπορούν να καταδειχθούν οι εξωτερικές υποβοηθητικός και ανασταλτικές επιρροές της ζωής, οι οποίες αργά ή γρήγορα έχουν οδηγήσει στην εδραίωση της ομοφυλοφιλίας (αποκλειστική συναναστροφή με άτομα του ίδιου φύλου, συμβίωση στον πόλεμο, κράτηση στις φυλακές, κίνδυνοι της ετερόφυλης σχέσης, αγαμία του κλήρου, σεξουαλική ανεπάρκεια κλπ.)
(3)   Η ομοφυλοφιλία μπορεί να αρθεί με υπνωτική υποβολή, πράγμα που στην περίπτωση του έμφυτου χαρακτήρα θα εξέπληττε.

Από τη σκοπιά αυτή μπορεί κανείς να προσβάλει τη βεβαιότητα για την ύπαρξη μιας έμφυτης ομοφυλοφιλίας. Μπορεί να αντιτείνει (Hevelock Ellis), ότι μια ακριβέστερη εξέταση των συζητούμενων περιπτώσεων έμφυτης ομοφυλοφιλίας θα έφερνε ίσως στην επιφάνεια και ένα καθοριστικό για την κατεύθυνση της λίμπιντο βίωμα στην πρώιμη παιδική ηλικία, το οποίο απλώς δεν έχει διατηρηθεί στη συνειδητή μνήμη του ατόμου, αλλά με κατάλληλο επηρεασμού θα μπορούσε να αναδυθεί ως ανάμνηση. Σύμφωνα με αυτούς τους συγγραφείς η ομοφυλοφιλία είναι δυνατόν να χαρακτηρισθεί απλώς σαν μια συχνή παραλλαγή της σεξουαλικής ορμής, καθορισμένη από έναν αριθμό εξωτερικών συνθηκών ζωής.

Η έτσι αποκτημένη φαινομενική βεβαιότητα αναιρείται όμως από την αντιπαρατήρηση, ότι πολλά άτομα έχουν υποστεί αποδειγμένα τις ίδιες σεξουαλικές επιρροές (ακόμη και στην πρώιμη νεότητα: αποπλάνηση, αμοιβαίας αυνανισμός), χωρίς από αυτό να στραφούν στην ομοφυλοφιλία ή να εμείνουν διαρκώς σε αυτή. Οδηγούμαστε λοιπόν στην υπόθεση η διαζευκτική πρόταση έμφυτη-επίκτητη ή είναι ατελής, ή δεν καλύπτει τις συναφείς με την ομοφυλοφιλία συνθήκες.

Εξήγηση της ομοφυλοφιλίας
Η ουσία της ομοφυλοφιλίας δεν εξηγείται ούτε με την υπόθεση, ότι είναι έμφυτη, ούτε με την άλλη, ότι είναι επίκτητη. Στην πρώτη περίπτωση πρέπει να δηλωθεί τι είναι έμφυτο στην ομοφυλοφιλία, αν δεν θέλει κανείς να ακολουθήσει την ακατέργαστη εξήγηση, ότι ένα άτομο φέρει μέσα του έμφυτη τη σύνδεση της σεξουαλικής ορμής με ένα ορισμένο σεξουαλικό αντικείμενο. Στην άλλη περίπτωση αναρωτιέται κανείς αν οι ποικίλες περιπτωσιακές επιρροές αρκούν να εξηγήσουν την επίκτητη, χωρίς κάτι από τη φύση του ατόμου να τις διευκολύνει. Η απόρριψη αυτού του τελευταίου στοιχείου είναι ανεπίτρεπτη σύμφωνα με τις προηγούμενες αναφορές μας.

Σίγκμουντ Φρόιντ

Δεν υπάρχουν σχόλια: